Er is bij een aantal Wereldwinkels twijfel of de stelling van de LVWW dat tussenhandel toegestaan is, wel klopt.
Voor de duidelijkheid en volledigheid heeft het RedEerlijkeHandel Team daarom een transcriptie gemaakt van de tekst van de Twee Vandaag reportage.
Uit de reportage blijkt overduidelijk dat tussenhandel gezien wordt als misleiding van het grote publiek.
Ons inziens dienen Wereldwinkels die bij het Voorraadhuis inkopen, het publiek duidelijk te maken dat zij niet meer voldoen aan de Eerlijke Handel principes die tussenhandel uitsluiten.
Het RedEerlijkeHandel Team
Reportage Twee Vandaag
Fair Trade maakt pretenties niet waar
Beloften van eerlijke handel komen in de praktijk niet uit.
Het huismerk van de derde wereld werkt via tussenhandel en betaalt kleine producenten soms zelfs minder dan commerciële bedrijven.
Tv-uitzending 2Vandaag (EO) – 7 juni 2004
Presentator Tijs van den Brink: “Goedenavond, Fair Trade is een bedrijf met een missie; Fair Trade staat voor Eerlijke Handel met de Derde Wereld. Het bedrijf heeft zich ten doel gesteld de kansen van producenten in arme landen te verbeteren. Daarom koopt Fair Trade rechtstreeks in en betaalt deze kleine ondernemers een eerlijke prijs. Bovendien belooft zij hen te ondersteunen bij het produceren voor de wereldmarkt. Fair Trade heeft 8 eigen winkels in Nederland, en levert bovendien aan de wereldwinkels.
Maar hoe is de praktijk? Krijgen de producenten van fair trade producten inderdaad een betere prijs betaald en wordt er wel rechtstreeks bij hen ingekocht?
Twee vandaag deed onderzoek naar deze vragen. De resultaten daarvan ziet u in een uitgebreide reportage van verslaggever Margje Fikse.”
(In beeld een Afrikaanse man die zegt in het Engels “Fair Trade is nooit hier geweest om de gemeenschap te helpen”).
Nederlandse man: “Fair Trade kan in zijn algemeenheid niet waarmaken wat ze pretenderen”.
Thaise man in het Engels: “Ze proberen het misschien, maar of het lukt is een andere vraag”
Gesproken tekst bij beelden van een wereldwinkel: ‘Fair Trade Nederland heeft een missie: als u fair trade producten koopt denkt u daarmee kleine ondernemers in de derde wereldlanden te ondersteunen. Maar wij ontvingen signalen dat de praktijk niet zo mooi is als Fair Trade voorspiegelt. Reden voor een onderzoek.’
Tekst in beeld: Hoe fair is Fair Trade?
Interview mw. I. Vermeulen - Fair Trade Organisatie (FTO): “Fair Trade is een bedrijf dat heerlijke food en prachtige non-food producten uit derde wereldlanden importeert en daar een eerlijke prijs voor betaalt en hier in de winkel op de markt brengt.”
Gesproken tekst bij beelden van het gebouw FTO: ‘De FTO ontstond eind jaren 50 in Nederland. Daarna ontstonden ook in andere landen van Europa Fair Trade Organisaties. Op dit moment werken er bij FT-Nederland bijna 120 mensen. In Culemborg staat het hoofdkantoor van FT. Hiervandaan gaan de producten naar de Fair Trade winkels en naar de wereldwinkels in Nederland. Fair Trade presenteert zichzelf als het huismerk van de Derde Wereld, en belooft hun klanten dan ook veel: Eerlijke Handel, een Faire prijs, geen tussenhandelaren, en hulp bij het verbeteren van productiemethoden.
Op de internetsite van het bedrijf lezen we dat het bedrijf op een andere manier handelt dan de commerciële bedrijven. De koper van een Fair Trade product betaalt daarvoor, maar krijgt de zekerheid dat de maker van het product daarmee geholpen is. Maar hoe Fair is Fair Trade in de praktijk? We onderzoeken de situatie van de handnijverheidsproducenten in verschillende landen. We spreken voormalige werknemers, onderzoekers en Fair Trade zelf. ‘
Tekst in beeld: een eerlijke prijs en rechtstreekse inkoop
Gesproken bij beelden van een potterie in Thailand: ‘We zijn in het Noorden van Thailand: hier haalt Fair Trade veel keramiek vandaan. Dit doet ze rechtstreeks zonder tussenhandelaren. Zo zegt Fair Trade in een interview voorafgaand aan ons onderzoek.
Vervolg interview mw. I. Vermeulen (FTO): “Dat houdt in dat wij rechtstreeks bij producenten inkopen, zodat wij weten wat de bron is, zodat wij weten wie het product gemaakt heeft, en zodat wij ook kunnen weten wat een fatsoenlijke prijs is voor zo’n product. Omdat we de maker kennen, omdat we de omstandigheden kennen, omdat we weten wat hij voor zijn grondstoffen heeft betaald. Dus we kopen het bij de bron in.”
Gesproken bij beelden van de potterie: ‘In Thailand zoeken we uit of Fair Trade daadwerkelijk rechtstreeks bij de bron inkoopt. We komen bij een klein familiebedrijf waar Fair Trade keramiek bestelt. Dat gaat niet rechtstreeks, zo wordt ons verteld.’
Interview met een Thaise vrouw: subtitels vanwege het Thais: “Wilt u iets vertellen over de producten die naar Nederland verzonden worden?”
“Wij doen zaken met Y Development en die versturen het naar Fair Trade Nederland.”
Gesproken bij beelden van de potterie: ‘Fair Trade koopt dus niet rechtstreeks van de makers, maar handelt wel degelijk via een tussenorganisatie. Deze organisatie opereert in Thailand onder de naam Y Development. We gaan er naar toe en zien hoe hier de spullen worden ingepakt voor de export. Y Development koopt dus spullen in bij de makers en verkoopt het vervolgens voor een hogere prijs door aan Fair Trade. Zo vertelt de manager van Y Development ons.’
Interview met manager van Y Development: “Hoeveel procent doet Y Development boven op de prijs?” Antwoord: “40%. Dat is inclusief alle onkosten die wij maken”.
Gesproken bij beelden van Thailand: ‘In hoeverre handelt de tussenorganisatie van Fair Trade nu anders dan de commerciële tussenhandelaren? We gaan naar de universiteit in Chang Mai en vragen het Astrid Faust, zij doet onderzoek onder de handnijverheidsproducenten in Thailand.’
Astrid Faust (in ’t Engels) : “Het is gewoon zaken doen. Dit zijn de regels van ’t spel als je op commerciële wijze handeldrijft. Dit is niet per definitie eerlijke handel.”
Terug bij beelden van de potterie: ‘De tussenhandelaar van Fair Trade handelt dus niet anders dan de commerciële, maar hoe zit het dan met de prijs die de producenten uiteindelijk van deze tussenhandelaar krijgen? Fair Trade belooft ook op dit gebied heel veel.’
Vervolg interview I. Vermeulen (FTO): “De prijs die je bij Fair Trade betaalt is een eerlijke prijs, die biedt een producent in een ontwikkelingsland een beter bestaan.”
Interviewster vraagt: “Dus ik mag aannemen dat dat een hogere prijs is dan de commerciële?”
Nederlandse man weer: “Dat zijn niet de geluiden die ik kreeg op het moment dat ik met de leveranciers in Zuidoost Azië praatte.”
Gesproken tekst bij beelden van hem: ‘Frank van der Linde werkte als business consultant bij Fair Trade in Nederland. Zijn taak was het adviseren en begeleiden van de leveranciers van Fair Trade in Zuidoost Azië. Volgens hem werden de producenten niet beter betaald door Fair Trade dan de commerciële; integendeel.’
Frank: “Zij kregen heel vaak dezelfde prijs of zelfs soms minder betaald dan commerciële bedrijven betalen. Als je al dat soort dingen meeneemt dan vind ik dat Fair Trade inderdaad de consument eigenlijk voorliegt.”
Gesproken tekst bij beelden: ‘We zijn in Thailand bij het bedrijfje Nikron. Als we hier doorvragen naar de prijs die zij krijgen van Fair Trade via de tussenhandelaar wordt er afhoudend gereageerd.’
Thaise vrouw antwoordt: ”Ik verkoop het voor mijn prijs. Als ik die noem ben ik bang dat Y Development klanten kwijtraakt. Stel dat m’n producten verkoop… Y Development verkoopt op hun naam. Ze komen de producten bij ons halen. Als zij die met heel veel winst verkopen, mag de klant dat niet weten.”
Gesproken test bij beelden van de potterie: ‘Volgens deze producent maakt de tussenhandelaar dus veel winst, en later in het gesprek wil in het gesprek wil ze ook in gaan op de vraag of er ook verschil is tussen de tussenhandelaar van Fair Trade en de commerciële tussenhandelaren.’
Vraag aan de Thaise vrouw: “Is er prijsverschil tussen de handel met Y Development en ’n andere klant?”
Antwoord Thaise vrouw: “Nee, het is dezelfde prijs. De prijs voor ’n andere tussenpersoon en voor Y Development is hetzelfde.”
Gesproken tekst bij beelden van de potterie: ‘Dat Fair Trade niet meer betaalt via de tussenhandel dan de commerciële horen wij verschillende kleine handnijverheidsproducenten. En dat terwijl Fair Trade ons dat voorafgaand aan ons onderzoek wel verzekerde.’
Nederlandse I.Vermeulen weer (FTO): “Wij bieden echt toegevoegde waarde, in de zin van wij bieden een fatsoenlijke prijs waardoor een producent een beter bestaan kan hebben.”
Andere Thaise vrouw Jiangdin Ceramics: “De inkoopprijs voor ’t materiaal is per stuk dusdanig, dat …we krijgen minder dan de inkoopprijs. We maken heel weinig winst. Op sommige opdrachten lijden we bijna verlies. Rechtstreekse klanten zijn beter. Die krijgen de artikelen goedkoper dan via ’n tussenpersoon. En wij krijgen een betere prijs. Als we een beter prijs krijgen, maken we wat meer winst en kunnen we het personeel ook meer betalen. Omdat we meer winst maken.”
Tekst bij beelden uit Afrika: ‘We vervolgen ons onderzoek in een ander werelddeel. In Thailand konden we de toegevoegde waarde van Fair Trade niet vinden. Misschien vinden we die wel hier in Kenia. We gaan naar het Westen, naar het dorp Tabacca. De bewoners van dit dorp leven allemaal van de zeepsteen. Hier wordt het gedolven en verwerkt. We vragen hier naar Fair Trade, maar horen ook hier dat die niet rechtstreeks inkoopt. De handel loopt via een tussenorganisatie genaamd Mango en die organisatie functioneert feitelijk als een commerciële handelaar zo vertellen de arbeiders.’
Een Afrikaanse man: “Natuurlijk koopt Mango in Machakos artikelen bij ons in. Dat is de tussenhandelaar (middleman) zoals ik u heb uitgelegd. De tussenhandelaren buiten producenten zoals wij uit. Het is net alsof we weer tot slaaf gemaakt worden.“
Tekst bij beelden onderweg: ‘We gaan op zoek naar deze tussenhandelaar Mango. Is dit Mango? Daar. Ze hebben een kantoor een paar honderd kilometer van de zeepsteen mijnen vandaan. Op het moment dat we bij Mango aankomen zijn ze net bezig een grote zending spullen voor Fair Trade Nederland in orde te maken.’
Afrikaanse vrouw (Mango True Mirage Ltd.) : “Dit is allemaal voor Fair Trade. Bijna een hele containerlading. En er komen nog meer. Zoals u zelf kunt zien is Fair Trade een grote klant. Ze zijn heel belangrijk voor ons en hebben Mango gemaakt tot wat het is.”
Frank van der Linde: “Fair Trade kwam erachter dat heel rechtstreeks inkopen van kleine, arme producenten toch vreselijk moeilijk is. Je moet het dan natuurlijk ook niet claimen op je webpage en in je marketing uitingen. Je moet dan op een gegeven moment wel dat ook laten vallen en zul je je definities van Fair Trade wat moeten bijschaven door te zeggen, directe inkoop is eigenlijk niet meer zo’n belangrijk thema, laten we dat dan bij de definitie van Fair Trade weghalen.
Tekst bij beelden in een wereldwinkel: ‘Fair Trade zelf ontkent het gebruik van tussenhandel. Ze noemt de tussenhandelaar waar ze mee werkt een marketing-export organisatie. En Fair Trade zegt ons dat daar zeker geen geld van de consument aan de strijkstok blijft hangen.’
Mw. I.Vermeulen (FTO): “De marketing-export organisatie wat dus de tussenpersonen zijn die krijgen uiteraard een vergoeding voor het werk wat zij doen. Zij doen alle financiële, management, logistieke handelingen en krijgen daar ook een prijs voor betaald. Maar wij zien er op toe dat die marge realistisch is en dat uiteindelijk de eerlijke prijs voor dat product bij de maker terecht komt.”
Tekst bij beelden in Afrika: ‘Is dat zo, komt de eerlijke prijs uiteindelijk bij de maker terecht? We zijn terug bij de producenten van de zeepstenen producten voor Fair Trade Nederland. We ontdekken het bedrijfje Bossinange. De eigenaren hebben commerciële kopers uit Amerika, Spanje en Duitsland. En ze blijken via Mango met Fair Trade te handelen. We ontdekken hier inderdaad zeepstenen spullen die in de Fair Trade winkel in Nederland te koop zijn.’
Afrikaanse man laat beeldje zien: “Deze hier verkopen we via Mango voor 80 shilling.”
Interviewster: “Aan Mango. – De tussenhandelaar, En u krijgt?”
Antwoord van hem: “Wij krijgen dan 30 shilling”.
Zij: “Because?”
Hij: “Er gaat geld vanaf voor de arbeiders.”
Tekst bij Fair Trade winkel beelden: ‘In de Fair Trade winkel in Nederland staat het zelfde beeldje in de schappen. Het beeldje waar de makers omgerekend iets meer dan een halve euro voor krijgen. Hier in Nederland kost het € 19,50.
Tekst bij beelden van de arbeiders: “De man die het beeldje hakt en de vrouw die het beeldje polijst moeten dat bedrag van een halve euro nog delen. Per persoon krijgen de makers dus ongeveer 0,25 eurocent.
We vragen aan een van de andere eigenaren van het zelfde bedrijfje Bossenange hoeveel hij denkt dat de consument in Nederland voor het beeldje betaalt. ‘
Hij: “Via Mango verkopen we dit beeldje voor 80 shilling.”
Zij: “Wat denkt u dat dit beeldje in Holland kost?”
Hij: “Met belasting, transport en verpakking erbij ongeveer 400 of 500 shilling.”
Zij: “Het is 1750 shilling.”
Hij: “1750 shilling? Duizend, zevenhonderdvijftig? Dat is een hoop.”
Nederlandse I. Vermeulen (FTO) krijgt de vraag gesteld: “Als ik nu een Fair Trade product koop in de winkel, betaal ik relatief best veel. Waar gaat dat geld nou naar toe?”
Haar antwoord: “Dat geld gaat zoveel mogelijk rechtstreeks naar de producent, dus wij beredeneren de prijs vanuit het perspectief van een producent. En niet vanuit de markt.
Tekst bij beelden van zeepsteen delving: ‘Maar uit het gesprek met de producenten in Kenia blijkt diezelfde markt meer te betalen dan de tussenhandelaar Mango, die namens Fair Trade inkoopt.’
Afrikaanse man: “Ze eisen een lagere prijs dan commerciële inkopers om zelf winst te kunnen maken. We doen niet alleen zaken met Mango. Als er andere, commerciële klanten komen krijgen we een hogere prijs, wat het leven wat beter maakt.”
Een Afrikaanse arbeidster krijgt de vraag, “Hoeveel krijgt u betaald?” “Vijftig shilling. Heel weinig geld. En wij krijgen geen enkele hulp. We hebben niet eens eten voor de kinderen. We zijn erg arm en de kinderen zitten thuis. We hebben geen geld om schoolgeld voor de kinderen te betalen.“
Vrouwelijke manager (van Mango) krijgt de vraag: “Weet Bosinange welke prijs Fair Trade aan u, aan Mango, betaalt?”
Antw.: “Dat is heel helder. We lossen samen problemen op. Dat is nou de Fair Trade-beweging.”
Interviewster: “Dus de producent Bosinange weet wat Fair Trade aan u betaalt?”
Zij: “Yes”
Bosinange man: “We weten niet hoeveel ze van Fair Trade krijgen. Ze vertellen ons niet openlijk tegen welke prijs Fair Trade bij hun inkoopt.”
Interviewster bij productiebeelden: ‘Maar het gaat nog verder. Als we doorvragen bij het bedrijfje Bosinange komen we erachter dat de tussenhandelaar Mango een prijs spel speelt. Dit wordt bevestigd door de rekeningen die we onder ogen krijgen.’
Vraag bij beelden die klaar staan: “Kunt u het verschil laten zien tussen wat Mango namens Fair Trade betaalt en wat commerciële inkopers betalen?”
Antw.: “Mango wilde monsters hebben van het beeld van het zoenende paartje. We kwamen een prijs van 180 shilling overeen. “
Vraag: “Monsters voor Fair Trade Nederland?”
Antw: “Inderdaad. Toen de order geplaatst werd, verlaagde Mango de prijs met bijna de helft. We hebben de order geleverd voor 90 shilling voor het zoenende paartje. Maar de commerciële inkoper betaalt ons 160 shilling voor het zoenende paartje. Ze zeiden: het is een grote bestelling en Fair Trade klaagt over de prijs. Daarom is die verlaagd.”
Vraag: “Fair Trade klaagde over de prijzen, zei Mango?”
Beelden van belabberde leefomstandigheden van mensen daar (tent/hutje): ‘De belofte van Fair Trade dat ze een hogere prijs betaalt dan de marktprijs houdt hier dus geen stand. In Kenia betaalt de tussenhandelaar namens Fair Trade zelfs een lagere prijs dan de commerciële kopers. Toch beweert Fair Trade dat haar producenten beter worden van de handel met Fair Trade.’
Vraag aan mw. I.Vermeulen (FTO): “Je ziet dus ook echt een bepaald gezin die moet leven ervan, die een hogere levensstandaard bereikt na een aantal jaren met Fair Trade werken?”
Antw: “Ja, natuurlijk”
Vraag: “Gewoon, ze kunnen betere kleren kopen, kinderen naar schoolsturen, dat verschil dat heeft u zelf echt gezien, dat is er echt in de praktijk?”
Tekst bij tekstbeeld uit een document ‘Alle producten worden ingekocht tegen een faire prijs en onder faire condities’
‘Dat dit verhaal van Fair Trade niet klopt, is bij hun zelf bekend, want 2 jaar geleden liet Fair Trade het onderzoek uitvoeren naar het effect van hun handel op de producenten. Een van de conclusies van het onderzoek was dat directe impact van Fair Trade op de omstandigheden van de handnijverheidsproducenten op zijn best zeer bescheiden was. Bij het International Institute of Social Studies spreken we Peter Knorringa, hij had de leiding over het onderzoek. Op basis van de bevindingen in zowel Thailand als Mexico concludeert hij:‘
“In de handnijverheid is het zo dat de impact van de Fair Trade zit hem niet in het betalen direct van een hogere prijs aan de producenten, tenminste niet in die paar onderzoekjes die wij gedaan hebben, (interviewster tussendoor “maar dat zeggen ze wel”).
Hij: “Ja dat kan dat ze dat zeggen, maar ik zeg alleen maar wat er uit die paar onderzoekjes komt die wij gedaan hebben.
Haar vraag: “Maar hoe werd er dan op gereageerd toen bleek dat dat dus niet zo was?”
Hij: “Nou dat was natuurlijk voor iedereen wel een schok.”
Tekst bij beeld op een kantoor: ‘In hoeverre de uitkomst voor Fair Trade daadwerkelijk een schok was, is nog maar de vraag. We krijgen een ondernemingsplan van Fair Trade onder ogen. Het is geschreven in 1998. Nu 6 jaar geleden dus, en 4 jaar voordat het onderzoek werd uitgevoerd. En in dit ondernemingsplan staat al we zijn vatbaar voor kritische publiciteit ten aanzien van de eerlijkheid van onze handel. (je ziet de tekst uit het rapport langskomen).’
Interviewster vraagt aan Frank van der Linde: “ Fair Trade zelf is dus al jaren bang voor een verhaal als dit, eigenlijk voor een verhaal als wat u nu houdt?”
Antw: “Ja,”
Vraag: “naar buiten toe?”
Antw.: “Ja, en dat is ook door mijn toenmalige manager is op een gegeven moment letterlijk gezegd, als dit ooit naar buiten komt, dan valt het kaartenhuis in elkaar.”
Tekst bij beeld woord ‘ondersteuning’ en in een winkel, met mw. I.Vermeulen (FTO):
‘Fair Trade weet dus al langer dat hun handel niet altijd eerlijk is. Maar nu gaat het volgens Fair Trade bij hun producten niet alleen om de prijs. De meerwaarde zit volgens hen ook in de ondersteuning van producenten.’
Antw. Mw. I. Vermeulen (FTO): “Fair Trade verschilt aanzienlijk van de commerciële handel. Wij bieden ondersteuning, dat is natuurlijk volstrekt anders.
Vraag: “Dus de maker van het product die wordt door jullie geleid?”
Antw: “Ja, de producenten zijn vaak verenigd in een groep, in een coöperatie of in een ander soort organisatie, en wij trainen hen en wij bieden hen ondersteuning bij de opbouw van hun bedrijf, zodat zij ook op een reguliere markt hun producten uiteindelijk kunnen afzetten. En Fair Trade is eigenlijk een eerste stap daarin.”
Vraag in Kenia aan Afrikaanse man/producent: “Komt Fair Trade hierheen om u te helpen de commerciële markt te betreden? Met uw marketing en dergelijke?”
Antw: “Nee. Dat hebben ze nooit gedaan?”
Vraag: “In die twintig jaar dat u met ze handelt?”
Antw: “Als ze komen, komen ze alleen maar voor productontwikkeling. Maar niet om andere redenen.”
Tekst bij beelden van beelden daar: ‘Als Fair Trade dus al ondersteunt dan gaat het in Kenia via de tussenhandelaar en dan is dat in het kader van productontwikkeling. Maar dat doen commerciëlen natuurlijk ook. Het is niets meer en minder dan er voor zorgen dat de producten aantrekkelijk zijn voor de potentiele klanten.’
(Tekst bij beelden in Thailand) : ‘Als we in Thailand met de producenten praten, horen we ook hier dat het Fair Trade gaat om productontwikkeling.’
Antwoord Thaise vrouw, producent: “De tussenhandelaar Y Development let op de productontwikkeling. Ze doen voorstellen over de werkwijze als ze komen kijken, en ze geven hun ideeën door. Ze kijken of de producten aantrekkelijk zijn voor de klanten.“
Vraag aan ander Thaise vrouw, producent: “Komen ze alleen maar kijken op het werk of geven ze ook cursussen?”
Antw: “Ze komen alleen kijken. Wij presenteren hun ons werk. Soms sturen ze voorbeelden hoe ik het moet maken.”
Een derde Thaise producent, man: “In onze fabriek zijn nog nooit Nederlandse klanten komen kijken.”
Tekst bij beelden van zijn fabriek: ‘We zijn bij meneer Chai Wat in Thailand. Ook in zijn bedrijfje wordt keramiek gemaakt voor Fair Trade Nederland. Maar mensen van Fair Trade heeft hij dus nog nooit gezien. En ook van de tussenhandelaar die namens Fair Trade met hem handelt, hoeft hij geen begeleiding te verwachten.’
Hij: “Y Development is alleen handel, inkopen doen. Ze sturen alleen orders.”
Frank van der Linde:”Wat veel belangrijker is, is dat Fair Trade, doordat ze met tussenorganisaties zijn gaan werken, koepelorganisaties, niet altijd meer direct bij de echte producenten over de vloer komen, of daar helemaal geen contact meer mee hebben, of zelfs helemaal niet weten wie de echte producenten zijn.”
Tekst bij beeld van een advertentie van FTO: ‘Fair Trade weet zelf dat het niet overal goed zit met de ondersteuning van haar handnijverheidsproducenten. Dit blijkt namelijk uit datzelfde onderzoek dat in opdracht van Fair Trade zelf gedaan werd (afbeelding van het rapport nov 2001 –Jan 2002).
Wij lezen in dit onderzoek over de producenten in Thailand (tekst in beeld):
“Geen van hen kon iets zeggen over de Fair Trade beweging en over concrete ondersteuning van Fair Trade Assistance. Ze weten alleen dat sommige producten geproduceerd worden voor een buitenlandse koper..”.’
Tekst bij beeld Thailand: ‘In Thailand ontmoeten we Tjen-Ake, die deze conclusie trok. Hij deed het gedeelte van het onderzoek onder de Thaise handnijverheidsproducenten.’
Hij: “Die mensen begrijpen niet goed waar het bij Fair Trade om gaat.”
Vraag: “Met ‘die mensen bedoelt u de producenten?”
Hij: “Ja, voor hen is het gewoon productie. Alle bestellingen zijn voor hen gelijk. Op dat punt schiet het tekort.”
Tekst bij beeld CONTROLE: beelden uit Afrika:
‘Fair Trade garandeert rechtstreekse inkoop, een eerlijke prijs en ondersteuning van haar handnijverheidsproducenten. In de praktijk in Kenia en Thailand lijken deze garanties geen stand te houden. En Fair Trade garandeert haar klanten nog meer, lezen we. Zoals het naleven van mensenrechten en geen kinderarbeid. Maar wie controleert nu of al die beloftes in de praktijk ook nagekomen worden?’
Antw mw. I.Vermeulen (FTO): “We kijken ter plaatse wat de situatie is, en iedereen die voor Fair Trade reizen maakt, heeft ook de taak om goed om zich heen te kijken en te kijken naar kinderarbeid, arbeidsomstandigheden, en iedereen weet heel goed aan welke richtlijnen wij moeten voldoen.
‘Sigrid Hettinga was business consultant bij Fair Trade Nederland (je ziet haar in beeld). Haar ervaring is dat er van die controle door Fair Trade zelf niet heel veel terecht komt.’
Sigrid: “Ik zou wel willen dat ze wat argwanender werden naar wat ze zelf allemaal doen. Beetje minder naïef misschien.”
Vraag: “Naïef naar wie en wat toe?”
Antw: “Naar, ten eerste plaats naar zichzelf, en ten tweede naar de partijen met wie ze werken.”
Mw. I.Vermeulen (FTO): “Het bijzondere is dat bij ons niet alleen de inkopers reizen, maar ook de business consultants. En die hebben echt de taak om zo’n bedrijf te begeleiden naar de reguliere markt. Dus die kijken ook heel scherp naar die omstandigheden bij zo’n producent”.
Sigrid: “Nou als business consultant kreeg je niet expliciet de rol mee om te controleren.”
Vraag: “Maar wie kreeg die rol dan wel?”
Sigrid: “Niemand.”
Beeld in Afrika bij producent met de vraag: “Is er ooit iemand van Fair Trade Nederland bij u op bezoek geweest?”
Vrouw: “No. At my home no.”
Vraag: “En op uw werk?”
Antw: “Ze komen, ze kopen, ze vertrekken.”
Frank van der Linde: “Men zei op een gegeven moment ook, Ja Frank joh als jij daar geen kinderen ziet dan is het wel ok. Nou daar had ik ongelofelijk veel moeite mee. Nou daar had ik ongelofelijk veel moeite mee, want ik vind dat je niet de consument een plaatje voor kan houden van wij garanderen dat, op een moment dat je aan de andere kant intern een opmerking krijgt van kijk maar een beetje rond en als je geen kinderarbeid ziet dan klopt het wel.”
Tekst bij beeld Afrikaans landschap: ‘De beloftes die Fair Trade aan de consument maakt worden dus niet systematisch door hen gecontroleerd. Toch horen we van de zeepsteen producenten in Kenia dat er kortgeleden een business consultant van Fair Trade op bezoek is geweest. Even krijgen we het idee dat Fair Trade de situatie van de producenten wel na gaat. Maar het ligt toch anders, zo blijkt als we horen hoe het bezoek verliep (je ziet visitekaartje van Kees Bronk).’
Vraag aan Bosinange producent: “Heeft hij aan u gevraagd hoeveel Mango u betaalde?”
Antw: “Daar heeft hij niet naar gevraagd. Hij wilde weten waarom de productie van een bepaald artikel niet vlotte.”
Vraag: “Kon u hem niet zeggen dat u zo weinig krijgt van de tussenhandelaar Mango?”
Antw: “Dat hebben we hem niet gezegd. Want we zijn afhankelijk van Mango. Dus we konden die vraag niet zomaar op tafel leggen. Want de mensen van Mango waren erbij en die man, Kees Bronk was hier voor het eerst.”
Tekst bij beelden bij Thaise productie: ‘Ook in Thailand vertellen de handnijverheidsproducenten dat de tussenhandelaar er steeds bij is als Fair Trade op bezoek komt. Zo kunnen die producenten dus nooit vrijuit spreken. En hier in Thailand blijkt de invloed van de tussenhandelaar nog verder te reiken.’
Thaise vrouw van Y Development: “We hebben een medewerker die van Thais naar Engels kan vertalen en andersom.”
Vraag: “Dus er is iemand van Y Development die met de mensen van Fair Trade mee gaat?”
Antw.: “Yes.”
Sigrid: “Er was altijd iemand van de organisatie mee, dus van de tussenhandel-organisatie (verspreekt zich) of nou tussenhandel, maar van de import/export organisatie.”
Vraag: “Ja, want heeft u toen ook wel eens gedacht van nou ja de vertaler heeft ook iemand die persoonlijk belang erbij heeft.”
Sigrid: “Ja, dat was ook lastig.”
Tekst bij beeld winkel: ‘De invloed van de tussenhandelaren is dus groot en daardoor blijft er op de controle van de omstandigheden van de handnijverheidsproducenten in Kenia en Thailand maar weinig over. Ook de ondersteuning en de eerlijke prijs blijkt Fair Trade hier niet waar te kunnen maken. Fair Trade ziet de toekomst zonnig in.’
Mw. I Vermeulen, FTO: “Wij hebben hele ambitieuze doelstellingen voor de komende jaren. We gaan een fix aantal extra winkels openen en ons handels volume vergroten. Want dat is uiteindelijk toch het beste voor de producent in de derde wereld.”
Bosinange producent: “Als we volledig van Fair Trade afhankelijk waren geweest, hadden we dit niet bereikt. Maar de commerciële inkopers hebben ons heel veel geholpen.”
Vraag: “Dus dat het jullie nog een beetje goed gaat is niet te danken aan Fair Trade Nederland, maar aan de commerciële inkopers?”
Antw; “Ja, commercial buyers.”
Frank van der Linde: “Ik ben niet weg gegaan bij Fair Trade omdat ik niet sta achter eerlijke handel, achter Fair Trade, ik vind het hele principe van Fair Trade vind ik ongelofelijk goed en daar moet ook heel veel aan worden gedaan in de toekomst om de handel in zijn algemeenheid eerlijker te maken, alleen hoe Fair Trade daarmee om gaat, dat vind ik dus niet eerlijk.”
Vraag: “Houdt Fair Trade de consument voor de gek?”
Antw.: “Het is misschien heel hard om te zeggen, maar ik denk dat dat wel zo is ja.”
(vervolg is een studiogesprek over de uitzending met Mw. Eijgenstein (FTO).